ORGANIZACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
W ŚWIETLE USTAWY Z DNIA 26 KWIETNIA 2007 r. O ZARZĄDZANIU KRYZYSOWYM
(Dz. U. Nr 89, poz. 590 ze zmianami)
I. POJĘCIA I DEFINICJE
W dniu 22 sierpnia 2007 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590).
Rozwiązania przyjęte w nowej ustawie o zarządzaniu kryzysowym mają pomóc w przygotowaniu do przeciwdziałania skutkom zdarzeń o znacznych rozmiarach, z którymi nie mogą skutecznie radzić sobie pojedyncze podmioty i służby, a wymagane jest działanie skoordynowane.
Podstawowe zagadnienia, które reguluje ustawa, to:
- organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego,
- zadania organów administracji rządowej i samorządowej w sprawach zarządzania kryzysowego,
- zasady działania w dziedzinie zarządzania kryzysowego,
- zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego.
W ustawie zostały sformułowane pojęcia i definicje nie funkcjonujące do tej pory w polskim prawie. Należą do nich:
1. Zarządzanie kryzysowe – to działalność organów administracji publicznej stanowiąca element kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na:
– zapobieganiu sytuacjom kryzysowym,
– przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań,
– reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych,
– usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej.
Definicja ta potwierdza istnienie czterech faz zarządzania kryzysowego, do których należy:
Faza zapobiegania – polegająca na realizacji przedsięwzięć mających na celu zredukowanie prawdopodobieństwa lub całkowite wykluczenie możliwości wystąpienia sytuacji kryzysowych albo w znacznym stopniu ograniczających ich skutki.
Faza przygotowania – polegająca na podejmowaniu działań planistycznych, na wszystkich szczeblach administracji, dotyczących sposobów reagowania na czas wystąpienia różnego rodzaju sytuacji kryzysowych, umożliwiających wpływ na ich przebieg w celu zmniejszenia negatywnych skutków tych zdarzeń. Faza ta obejmuje również działania mające na celu powiększenie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania, zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia.
Faza reagowania – polegająca na podejmowaniu działań w celu udzielania pomocy poszkodowanym, zahamowania rozwoju występujących zagrożeń oraz ograniczenia strat i zniszczeń.
Faza odbudowy – polegająca na realizacji zadań mających na celu przywrócenie zdolności reagowania, odbudowę zapasów służb ratowniczych oraz odtwarzanie kluczowej dla funkcjonowania danego obszaru infrastruktury energetycznej, paliwowej, telekomunikacyjnej, transportowej oraz funkcjonowania innych ważnych usług, np. dostarczania wody.
2. Sytuacja kryzysowa – to sytuacja wpływająca negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołująca znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków.
3. Infrastruktura krytyczna – to systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy:
₋ zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa,
₋ łączności,
₋ sieci teleinformatycznych,
₋ finansowe,
₋ zaopatrzenia w żywność i wodę,
₋ ochrony zdrowia,
₋ transportowe,
₋ ratownicze,
₋ zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,
₋ produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.
4. Ochrona infrastruktury krytycznej – to wszelkie działania zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom lub słabym punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej infrastruktury na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie.
5. Planowanie cywilne:
a) całokształt przedsięwzięć organizacyjnych mających na celu przygotowanie administracji publicznej do zarządzania kryzysowego,
b) planowanie w zakresie wspierania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w razie ich użycia oraz planowanie wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.
II. ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE W GMINIE GÓZD
Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie gminy jest Wójt Gminy.
Do zadań Wójta Gminy w sprawach zarządzania kryzysowego należy:
1) kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy,
2) realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego:
a) realizacja zaleceń do gminnego planu zarządzania kryzysowego,
b) opracowanie i przedłożenie staroście do zatwierdzenia Gminnego Planu Zarządzania Kryzysowego,
3) zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego,
4) wykonywanie przedsięwzięć wynikających z planu operacyjnego funkcjonowania gminy,
5) zapobieganie, przeciwdziałanie i usuwanie skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym,
6) współdziałanie z Szefem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w zakresie przeciwdziałania, zapobiegania i usuwania skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym,
7) organizacja i realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
W myśl ustawy o zarządzaniu kryzysowym, wymienione wyżej zadania Wójt Gminy wykonuje przy pomocy komórki właściwej do spraw zarządzania kryzysowego.
Organem pomocniczym Wójta Gminy w zapewnieniu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego. Jest on powoływany przez Wójta Gminy, który określa jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy.
Zespół ten wykonuje na obszarze gminy następujące zadania:
₋ dokonuje oceny występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo publiczne i prognozowanie tych zagrożeń,
₋ przygotowuje propozycje działań i przedstawia Wójtowi Gminy wnioski dotyczące wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w Gminnym Planie Zarządzania Kryzysowego,
₋ przekazuje do wiadomości publicznej informacje związane z zagrożeniami,
₋ opiniuje Gminny Plan Zarządzania Kryzysowego.
W skład zespołu gminnego, którego pracami kieruje Wójt Gminy, wchodzą osoby powołane spośród:
₋ osób zatrudnionych w urzędzie gminy, gminnych jednostkach organizacyjnych lub jednostkach pomocniczych,
₋ pracowników zespolonych służb, inspekcji i straży, skierowanych przez przełożonych do wykonywania zadań w tym zespole na wniosek Wójta Gminy,
₋ przedstawicieli społecznych organizacji ratowniczych.
W skład zespołu gminnego mogą wchodzić inne osoby zaproszone przez Wójta Gminy oraz powołani eksperci.
Wójt Gminy ma obowiązek zapewnienia realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego na obszarze gminy, takich jak:
₋ całodobowe alarmowanie członków Gminnego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, a w sytuacjach kryzysowych zapewnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji oraz dokumentowania prowadzonych czynności,
₋ współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej,
₋ nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności,
₋ współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska,
₋ współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne;
₋ realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa.
Ustawa narzuca obowiązek podjęcia działań w zakresie zarządzania kryzysowego na ten organ właściwy w sprawach zarządzania kryzysowego, który pierwszy otrzymał informację o wystąpieniu zagrożenia. Organ ten niezwłocznie informuje o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wyższego i niższego szczebla, przedstawiając jednocześnie swoją ocenę sytuacji oraz informację o zamierzonych działaniach.
Ustawa wprowadza obowiązek opracowania planu zarządzania kryzysowego na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym oraz gminnym.
Określone zostały struktura i zawartość planu zarządzania kryzysowego jednolicie dla wszystkich dokumentów, niezależnie od poziomu, na jakim są one tworzone. Plan zarządzania kryzysowego podlega aktualizacji nie rzadziej niż co dwa lata.
III. FINANSOWANIE ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
Finansowanie wykonywania zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie gminnym planuje się w ramach budżetu gminy na dany rok budżetowy.
Na finansowanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej jednostki samorządu terytorialnego będą otrzymywały z budżetu państwa dotacje celowe.
W budżecie jednostki samorządu terytorialnego ma być utworzona rezerwa celowa na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego w wysokości nie mniejszej niż 0,5 % wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, pomniejszonych o wydatki inwestycyjne, wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki na obsługę długu. Na dofinansowanie zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać także dotacje celowe z budżetu państwa.
O B R O N A C Y W I L N A
Obrona cywilna w Polsce stanowi system, którego celem jest ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu skutków klęsk żywiołowych i katastrof. Ponadto, w zakresie obowiązków Obrony Cywilnej leży organizowanie zajęć z zakresu przysposobienia obronnego dla uczniów i studentów. Szefowie Obrony Cywilnej na poziomie gminy, powiatu i województwa opracowują i opiniują tzw. plany obrony cywilnej, które są najważniejszą instrukcją dla władz cywilnych w przypadku wystąpienia zagrożenia dla ludności.
Podstawy prawne funkcjonowania OC w Rzeczpospolitej Polskiej
Podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej określa międzynarodowe prawo wojenne, zwłaszcza Protokół dodatkowy I z 1977 r. do Konwencji Genewskich z 1949 r. o ochronie ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, ratyfikowany przez Polskę dopiero 19 września 1991 r. jako 110 państwo, mimo że była jego współautorem i współinicjatorem. W Polsce zasady funkcjonowania obrony cywilnej określa ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity, Dz.U. 2004, Nr 241, poz. 2416 z późn. zm.) oraz akty wykonawcze do niej.
Struktura i organizacja obrony cywilnej w Polsce
Centralnym organem administracji rządowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju. Szefa Obrony Cywilnej Kraju powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Szef Obrony Cywilnej Kraju podlega ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.
Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast). Do zakresu działania szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne działające na ich terenie.
Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przeznaczonymi do wykonywania zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej. Formacje tworzą w drodze rozporządzenia ministrowie, a wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) – w drodze zarządzenia, uwzględniając w szczególności: skalę występujących zagrożeń, rodzaj formacji, ich przeznaczenie oraz stan osobowy i organizację wewnętrzną. Formacje obrony cywilnej mogą tworzyć także pracodawcy.
Zadania obrony cywilnej w czasie pokoju
- planowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przed skutkami działań zbrojnych zarówno ludności, jak i zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury,
- działalność szkoleniowa i upowszechniająca tematykę z zakresu obrony cywilnej, w zakładach pracy i szkołach,
- przygotowanie społeczeństwa do powszechnej samoobrony,
- wykrywanie zagrożeń i stwarzanie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności,
- przygotowanie schronów i ukryć dla ludności oraz utrzymanie ich w gotowości do użycia,
- gromadzenie i przechowywanie indywidualnych środków ochronnych dla formacji obrony cywilnej i ludności,
- wyposażenie formacji obrony cywilnej w specjalistyczny sprzęt ratowniczy, przyrządy i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń,
- współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, oraz usuwanie ich skutków,
- Decyzję o włączeniu sił obrony cywilnej do działań podejmują terenowi szefowie OC.
Zadania obrony cywilnej w czasie wojny
- organizacja ewakuacji ludności, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia,
- organizacja i prowadzenie akcji ratunkowych, udzielanie pomocy medycznej poszkodowanym,
- organizacja pomieszczeń i zaopatrzenie dla poszkodowanej ludności,
- doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej,
- zaopatrywanie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej,
- prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń,
- pomoc w ratowaniu żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania,
- udzielanie doraźnej pomocy w pochówku zmarłych.
Ważne numery alarmowe:
- Numer alarmowy z telefonu komórkowego 112
- Policja 997
- Straż Pożarna 998
- Pogotowie ratunkowe 999
- Pogotowie energetyczne 991